ابن‌سمره ابوالخطاب عمر بن علی جعدیاِبْنِ سَمُره، ابوالخطاب عمر بن علی بن سَمُرة بن حسین بن سَمُرة جعدی (۵۴۷ - پس از ۵۸۶ق/۱۱۵۲- پس از ۱۱۹۰م)، فقیه و مورخ یمنی می باشد. ۱ - زندگی نامهنسبت جعدی از جعدة بن کعب بن ربیعة گرفته شد که نسبش به مَعَد بن عدنان می‌رسد. [۱]
ابن سمره، عمر، طبقات فقهاء الیمن، ج۱، ص۱-۲، به کوشش فؤاد سید، قاهره، ۱۹۵۷م.
کنیه او را ابوالحفص نیز نوشته‌اند. [۲]
ابن ربیع، عبدالرحمان،قرة العیون فی اخبار الیمن المیمون، ج۱، ص۳، نسخه عکسی کتابخانه مرکز.
ابن سمره در قریه اَنامِر به دنیا آمد و همان‌جا پرورش یافت.۲ - اساتیدنزد گروهی از جمله مسعود بن حسّان بن حرب جعدی فقیه معروف به ابن مهندین ، اصواب بن تهامی و سعید بن عمرو بن موسی جرادی قرآن آموخت و فقه را از علی بن احمد یهاقری ، زید بن عبدالله همدانی و سالم بن مهدی اخفری فرا گرفت و از احمد بن محمد ابن زیدبن حسان نیز فقه و ادبیات عرب آموخت. [۳]
ابن سمره، عمر، طبقات فقهاء الیمن، ج۱، ص۳-۴، به کوشش فؤاد سید، قاهره، ۱۹۵۷م.
از دیگر استادان او محمد بن موسی عمرانی و طاهر بن یحیی را نام برده‌اند. [۴]
جَنَدی، یوسف، السلوک فی طبقات العلماء و الملوک، ج۲، ص۱۷، نسخه عکسی کتابخانه مرکز.
در عدن نیز از قاضی اثیرالدین استماع حدیث کرد. [۵]
ابومخرمه، عبدالله، تاریخ ثغر عدن، لیدن، ۱۹۳۶م.
۳ - مناصبدر نواحی مختلف یمن از جانب طاهر بن یحیی به قضاء و افتاء پرداخت. پس به اَبُین رفت و از جانب قاضی اثیرالدین در ۵۸۰ق/۱۱۸۴م به منصب قضای آنجا گمارده شد [۶]
جَنَدی، یوسف،السلوک فی طبقات العلماء و الملوک، ج۲، ص۱۷، نسخه عکسی کتابخانه مرکز.
۴ - وفاتو گویا در همان شهر درگذشته است. [۷]
ابومخرمه، عبدالله، تاریخ ثغر عدن، ج۲، ص۱۷۹، لیدن، ۱۹۳۶م.
۵ - کتاب طبقات فقهاءالیمنابن سَمُره شهرت خویش را مرهون کتاب طبقات فقهاءالیمن است که در آن به شرح احوال فقیهان یمن از روزگار پیامبر (ص) تا عهد خویش پرداخته و آنچه از اخبار و زندگانی و مصنفات آنان به دست آورده، بیان کرده و گاه با تکیه بر کتب تاریخ و فقه و حدیث و گاه به نقل از شیوخ، حوادث تاریخی آن دوره را شرح داده است. این کتاب در ۱۹۵۷م به کوشش فؤاد سید در قاهره به چاپ رسیده است. طبقات فقهاء الیمن اساس بسیاری از تألیفات بعدی در همین زمینه قرار گرفته است. [۸]
جَنَدی، یوسف، السلوک فی طبقات العلماء و الملوک،ج۲، ص۱۷، نسخه عکسی کتابخانه مرکز.
۶ - کتاب السلوکجندی ابن سمره را استاد خویش خوانده و تألیف کتاب السلوک خود را مرهون کتاب او دانسته و در شرح احوال متقدمین، بر طبقات وی تکیه کرده است. طبقات فقهاء الیمن مورد استفاده بسیاری از مؤلفان بعدی قرار گرفته است. [۹]
اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۵۸،به کوشش عبدالله جبوری، بغداد، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
[۱۰]
سبکی، عبدالوهاب،، طبقات الشافعیة الکبری، ج۱، ص۱۳۰ به کوشش محمود محمد طناجی، عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۳۸۳ق/ ۱۹۶۴م.
[۱۱]
سبکی،عبدالوهاب،طبقات الشافعیة الکبری، ج۱، ص۱۴۰، به کوشش محمود محمد طناجی، عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۳۸۳ق/ ۱۹۶۴م.
[۱۲]
سبکی، عبدالوهاب،طبقات الشافعیة الکبری،ج۱، ص۳۳۶، به کوشش محمود محمد طناجی، عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۳۸۳ق/ ۱۹۶۴م.
[۱۳]
سبکی، عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، ج۱، ص۳۳۷،به کوشش محمود محمد طناجی، عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۳۸۳ق/ ۱۹۶۴م.
[۱۴]
ابن قاضی شهبه، ابوبکر،طبقات الشافعیه، ج۱، ص۲۴۲، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸ق/ ۱۹۷۸م.
حسن بن علی حمیری (د ۶۶۷ق/۱۲۶۹م) بر این کتاب ذیلی نگاشته است. [۱۵]
خزرجی، علی، العقود اللؤلؤیه، ج۱، ص۱۷۲-۱۷۳، قاهره، ۱۳۲۹ق/۱۹۱۱م.
۷ - فهرست منابع(۱) ابن ربیع، عبدالرحمان، قرة العیون فی اخبار الیمن المیمون، نسخه عکسی کتابخانه مرکز. (۲) ابن سمره، عمر، طبقات فقهاء الیمن، به کوشش فؤاد سید، قاهره، ۱۹۵۷م. (۳) ابن قاضی شهبه، ابوبکر، طبقات الشافعیه، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸ق/ ۱۹۷۸م. (۴) ابومخرمه، عبدالله، تاریخ ثغر عدن، لیدن، ۱۹۳۶م. (۵) اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، به کوشش عبدالله جبوری، بغداد، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م. (۶) جَنَدی، یوسف، السلوک فی طبقات العلماء و الملوک، نسخه عکسی کتابخانه مرکز. (۷) خزرجی، علی، العقود اللؤلؤیه، قاهره، ۱۳۲۹ق/۱۹۱۱م. (۸) سبکی، عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، به کوشش محمود محمد طناجی، عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۳۸۳ق/ ۱۹۶۴م. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکزدائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌سمره»، شماره ۱۳۳۳. |